کارهای زنبورداری در ماه آبان

هوا در ایران مركزی بتدرج سرد می شود به طوریكه در اغلب نقاط زنبورها از نیمه دوم این ماه كم كم به خوشه زمستانی می روند. تنها بعضی از روزها كه هوا آفتابی و كمی گرم تر شده باشد از موقعیت استفاده كرده خوشه زمستانی و كندوهایشان را ترك نموده و پرواز كوتاه مدتی برای دفع مدفوعشان انجام می دهند. در شمال ایران هنوز هوا تا آنجا سرد نشده كه زنبورها را به خوشه زمستانی بفرستد. كمی دیرتر یعنی در آذر ماه ممكن است برای مدت كوتاهی به خوشه بروند و اغلب سال ها اصلا به خوشه نمی روند چون هوای زمستانی منطقه ملایم است.

تنها روزهایی كه برف روی زمین نشست خوشه زمستانی به مدتی كوتاه تشكیل می گردد ولی به محض آفتابی شدن هوا حتی در حالی كه برف نسبتا زیادی هم روی زمین نشسته خوشه باز شده و زنبورها به خارج از كندو می روند و پروازمی كنند. تخم ریزی ملكه هم بعضی از سال ها در شمال قطع نمی گردد و ملكه در زمستان با نسبت خیلی كمتر از بهار و تابستان به تخم ریزیش ادامه می دهد. در روزهای برفی به مدت كوتاه تخم ریزی قطع شده ولی به محض خوب شدن هوا از سرگرفته می شود.

این نكته خیلی مهم باید همیشه یاد زنبوردارها باشد كه هر وقت زنبورها كنار آب برای آوردن آن به كندو دیده شدند معنایش اینست كه هنوز در جمعیت تخم و لارو وجود دارد. در استان های جنوبی كشور ما كه در كنار خلیج فارس و دریای عمان قرار دارند هوا هرگز آنقدر سرد نمی شود كه زنبورها به خوشه زمستانی بروند. در این استان ها زنبور عسل A.MELLIFERRA تقریبا وجود ندارد.

مدتی است رسم شده كه زنبوردارهای سایر استان های كشور در زمستان جمعیت هایشان را برای تقویت زمستانی به آنجا حمل می نمایند. ولی نوعی زنبور محلی در بعضی از نقاط آن به صورت وحشی به نام APISFLOREA زندگی می كنند و اهالی از آنها با همان حالت وحشی بهره برداری می نمایند. این نوع از زنبورها در سبزوار و چابهار دیده شده است. از اواخر آبان ماه زنبوردار دیگر كاری با زنبورها و جمعیت آن ندارد.

كلی كارهای دیگری دارد كه باید انجام دهد و مهمترین آنها عبارتند از:
1 - اگر تاكنون موم ها را ذوب و تصفیه نكرده بیش از این وقت را تلف نكند تا لاروهای پروانه های موم خوار كه به انتظار فرصت نشسته اند به جان موم ها افتاده و آن را بخورند. هم در سطح جهانی و هم در كشور ما امروزه نه تهیه جمعیت مسئله است و نه كندو نه ملكه و نه عسل، ولی موم مسئله ایست كه تقریبا همه كشورهای جهان گرفتار كمبود آن هستند. تاكنون تا آنجا كه مقدور است به زنبوردارها توصیه می شود كه فروش عسل با موم به هر دلیلی كه باشد خطاست. چون در مقابل هر كیلو موم كه همراه عسل و به قیمت عسل می فروشنددر مقابل باید در بازار همان مقدار موم را به قیمت سه برابر بخرند. این كار از نظر اقتصادی هم نه معقول است و نه مقبول.

2 -زنبوردار در جریان سال هر مقدار عسل كه به دفعات از هر یك از كندوهایش محصول گرفته باشد، در شناسنامه تك تك آنها را با تاریخ برداشت نوشته است. در آبان ماه هر یك از شناسنامه ها را با كمال دقت بررسی و جمع مقدار عسلش را حساب نموده در شناسنامه می نویسد. با استفاده از شناسنامه ها جمعیت هایی كه بیشترین عسل را آورده اند می شناسد و در سال و سال های آینده تنها از همین كندوها بچه چه به صورت طبیعی و چه به صورت مصنوعی می گیرد. به علاوه تنها به نرهای همین جمعیت های پر محصول اجازه زنده ماندن برای جفتگیری با ملكه هائی كه متولد خواهند شد را می دهد. تا تنها جمعیت های فعال و عسل آورنده اش ازدیاد یابد و از تولید مثل جمعیت های كم محصول و غیر اقتصادی جلوگیری شود. بدین وسیله مقدار محصول زنبورستانش را سال به سال بالا تر می برد. البته و صد البته شرایط اصلی كار و موفقیت اینست كه در محیطی كه كندوها قرار دارند شهد و گرده گل به مقدار هر چه بیشتر و به مدت هر چه زیادتر وجود داشته باشد. در مناطق كم شهد قوی ترین و بهترین جمعیت ها هم نمی توانند عسل جالبی به كندویشان بیاورند.

3 - وظیفه دیگر زنبوردار شناختن جمعیت های نیش زن با استفاده از شناسنامه هایشان می باشد. جمعیت های نیش زن اغلب از نژادهای مخلوطی بوجود می آیند و معمولا تنها در یك نسل پرمحصولند. در نسل های بعدی مقدار محصولشان به شدت پایین می آید. كار كردن با چنین جمعیت ها مشكل بوده و همیشه همراه با نیش خوردنهای فراوان است. به طوریكه اغلب باعث رو گردان شدن زنبورداران از این شغل می گردد و به اصطلاح معروف عطایشان را به لقایشان می بخشند. به ویژه اگر تعداد جمعیت های نیش زن در زنبورستان زیاد هم باشد. تعویض ملكه اش با یك ملكه كه از یك جمعیتی آرام، خوب و فعال و از نژاد خالص بوجود آمده باشد تنها چاره این وضع است. اگر تعویض در اوایل بهار صورت گیرد جمعیت دو ماه بعدش آرام خواهد شد و اگر در پاییز عملی شود از اواخر اردیبهشت دیگر از نیش زدنشان خبری نخواهد بود.

4 -از هم اكنون تا اوایل اسفند زنبوردار تقریبا بیكار است و وقت كافی برای مطالعه كتاب های قابل اعتماد زنبورداری در اختیار دارد. مطالعه كتاب های خوب برای زنبوردار با ذوق از واجبات كارش در زنبورداری است. بدون مطالعه پیشرفت و بهتر كردن وضع و كار غیرممكن است. زنبورداری امروزه به صورت علمی در آمده و دیگر تنها شغل نیست كه از پدر یا همسایه ها یاد گرفته شود. علم است و یاد گرفتن آن تنها یك راه دارد و آن هم مطالعه می باشد و یاد گرفتن راه های اجرای آنها از پدر و یا همسایه ها تنها امور ابتدائی زنبورداری را می توان یاد گرفت. زنبوردار بی مطالعه به ناچار یك عمر در نقطه ای كه هست در جا می زند بدون اینكه حتی بفهمد كه در حال در جا زدن است.

5 -وزن كردن هر دو هفته یكبار از این زمان به بعد بدلیل بیكاری برای زنبوردار به راحتی ممكن است. اگر تعداد كندوها زیاد باشد لازم نیست همه آنها را در یك روز وزن كند. می تواند در 2 یا 3 روز این كار را انجام دهد ولی همیشه تاریخ وزن كردن را باید در یاداشت ها قید نماید. مقایسه هر بار وزن با وزن قبلی زنبوردار را از وضع داخلی كندوها كم و بیش آگاه می كند. مثلا هرگاه تفاوت وزن یك كندو با وزن دفعه پیش زیاد باشد معنایش اینست كه به وسیله جمعیت های دیگر غارت شده است. در این حال زنبوردار پس از یك كنترل سریع با آویزان كردن 2 شان پر از عسل داخل آن و تنگ كردن سوراخ پروازش می تواند جمعیت را از مرگ حتمی از گرسنگی در وسط زمستان نجات دهد.
 

منبع : کتاب زنبور عسل و پرورش آن " دکتر شهرستانی "